VORMGEVING ZEEUWSE HEFTEN De makers van Zeeuwse heften versieren deze zodanig dat het resultaat altijd te herkennen is als Zeeuws. Ieder doet dat wel op zijn eigen manier en de verschillen kunnen dan ook groot zijn.
Als voorbeeld hier twee heften met landbouwgereedschap, één typisch van Andries Trieller en één van Pieter Puijpe. Beiden zijn in 1838 geboren en beiden zijn mannen van formaat in het snijden van Zeeuwse heften.
De vormgeving van Trieller is eigenzinnig en vaak globaal uitgewerkt, met een fantasievolle, wat chaotische opvulling van alle beschikbare ruimte. Puijpe past een realistische, gedetailleerde vormgeving toe en een strakke geometrische ordening. Hier staat een uitwerking van de verschillen tussen de twee heften.

“Ook in de volkskunst is de hand van de meester zichtbaar.”

DESKUNDIGHEID Frans Dingemanse is een deskundige op het gebied van de vormgeving van Zeeuwse mesheften. Hij onderzoekt het Zeeuwse heft en dan vooral de vormgeving. Hij is hier voor onderscheiden als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Elke snijder heeft zijn of haar eigen hand van snijden. Een eigen stijl, met eigen vormen en met gebruik van persoonlijke gereedschappen. De een wat meer uitgesproken dan de ander. Frans herkent de “hand“ van de snijders en weet de snijders en hun producten in een context te plaatsen. Hij ziet dat aan de vorm van de bekroning (vaak paarden), de opbouw van de heften, de manier waarop de snijders hun gereedschappen gebruiken, dus aan hun eigen opvatting van vormgeving. Frans bestudeert de heften die hij onder ogen krijgt met veel liefde en kennis.

Die kennis heeft hij in bijna 40 jaar opgebouwd. Vanaf dat hij geïnteresseerd raakte in Zeeuwse heften verzamelde hij zo veel mogelijk informatie over dit onderwerp. Daarnaast bouwde hij in die jaren een uitgebreid fotoarchief op door heften te fotograferen van musea, op veilingen en uit particulier bezit. Elk heft wordt van meerdere kanten gefotografeerd zodat alle voorstellingen goed zichtbaar zijn. Zo kan Frans de heften vergelijken en categoriseren, bijvoorbeeld op snijder, op stijl, op leeftijd of op voorstelling.

Wat helpt is dat Frans een geoefend (kunst)kijker is. Hij voltooide begin jaren ‘70 de kunstacademie, gaf tekenles en is kunstenaar/ambachtsman. Hij heeft zelf jarenlang heften gesneden, zowel traditioneel Zeeuwse als eigen ontwerpen, en kent het proces van vormgeven dus uit eigen ervaring. Hij volgt ook geïnteresseerd wat andere (volks)kunstenaars maken.

“Dit onderwerp is interessant genoeg om aandacht aan te besteden en het waard om in ere te houden.”

BOEKFrans wil zijn kennis delen en vastleggen. Delen doet hij met musea, verzamelaars, antiquairs, erfgoedstichtingen, andere geïnteresseerden en met de nieuwe generatie snijders.Vastleggen deed hij in beeld en woord in een boek met als onderwerp vormgeving van de Zeeuwse mesheften.
Zeeuwse wondertjes

 

Om u een idee te geven ziet u hier een voorproefje van het boek “Zeeuwse wondertjes”.

Van bloemetjes word je vrolijk. Ze symboliseren ook vaak dingen waar je blij van wordt, de lente breekt aan, het wordt zomer, iemand vindt mij kennelijk aardig en laat dat blijken met een bosje bloemen. De snijders van de Zeeuwse heften gebruikten, net als andere beoefenaars van volkskunst, graag bloemen en planten als versieringsmotief. Probleem voor de volkskunstenaar is dan, hoe geef ik vorm aan een bloem, een plant? Een bloem heeft een voor iedereen herkenbare vorm. Je tekent een rondje met een aantal kleine rondjes er omheen en je hebt een plaatje dat gemakkelijk als bloemetje kan worden geïnterpreteerd. Op dit simpele gegeven varieerde iedere snijder dan op zijn eigen manier, niet zelden kijkend naar hoe een ander dat gedaan heeft.
Op de heften staat vaak een vaas of kelk met bloeiende plant afgebeeld. Soms vullen de afbeelding het hele heft, soms is het een onderdeel. Links boven staat een vroege, wat naïeve  vormgeving,  rechtsonder het eind van de ontwikkeling van de vormgeving. Dit is een klassiek aandoende vaas.
Twee vroege heften: “Boerewelvaren” en “Jacop op het Hof 1843”. Deze heften zijn van dezelfde snijder. Deze vroegen heften hebben een leeuw als bekroning, de paarden komen later.

“Ik wil de oorspronkelijke snijders behoeden voor de vergetelheid.”

OPROEPFrans is geïnteresseerd in informatie over Zeeuwse messen uit de tijd dat deze nog een (versierd) gebruiksvoorwerp waren (bijvoorbeeld de 19e eeuw). Heeft u een Zeeuws heft uit die tijd en mag Frans dat fotograferen of kunt u er iets over vertellen, neem dan contact op met Frans.
Hoe weet u of een mes leeftijd heeft:
–    Overgeërfd van generaties
–    Verhalen van grootvader over waar en hoe gekocht/gekregen

“Ik vind het belangrijk dat de kennis over Zeeuwse heften bewaard blijft.”

OVER FRANSCV
Frans Dingemanse (1944) is na de HBS een paar jaar in de techniek werkzaam. De kunstzinnige variant van het tekenen trekt hem meer aan dan de technische. Hij volgt de opleiding MO-B aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en heeft onder meer les van de graficus Dirk van Gelder. Hij is docent tekenen tot 1997, waarna hij werkt als zelfstandig beeldend kunstenaar.

Eigen Werk (zie beelden in de rechter marge)
Frans hield zich voornamelijk bezig met twee disciplines. Voor beide geldt een benadering met aandacht voor het detail.

  • Klein sculpturaal werk in buxushout, toegespitst op heften van messen, bestek en dergelijke. Een deel hiervan is gebaseerd op de traditionele Zeeuwse mesheften. Een deel daarvan heeft een andere inspiratiebron. De heften op onderstaande (linker)foto zijn een hommage aan ©Adriaen Coorte (rechts).Mesheften als hommage aan Adriaen Coorte
  • Werk op papier in aquareltechniek. De aquarellen sluiten aan bij de Nederlandse traditie van figuratieve, zo men wilt realistische schilderkunst. De groep hedendaagse kunstenaars die op deze, vaak ambachtelijke, manier werkt, wordt aangeduid met de naam Realisten van de Lage Landen.

Exposities (een greep)

2015
2013
2013
2009-2014
2007
2004
2004
2003
2001
2000
1999
1999
1990
1989		 Goes En Passant, Goes
Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam
Galerie Lijn 3, Geersdijk
Museum MØhlmann, Appingedam
Goes En Passant, Goes
Kapel van Sint Maarten, Grijpskerke
Museum MØhlmann, Venhuizen
Goes En Passant, Goes
Goes En Passant, Goes
Galerie Hannelore Meyaard, Vlissingen
De Drukkerij, Middelburg
Museum De Schotse Huizen, Veere
Museum De Meestoof, Sint Annaland
Zeeuws Documentatiecentrum (Zeeuwse Bibliotheek), Middelburg

Publicaties

Over Frans
Kapitein Otje
Buma, J.H. (1999).  Ahaquarelletje van FD. Middelburg: Mea Sponte.
Buma, J.H. (1998). Voor mij gesnikkerd. Middelburg: Mea Sponte.
Joustra, A. (2006). Zeeuws Naakt. Expositie Het verborgen naakt van Walcheren. Elsevier, 62, 25, pp 129.
Kuipers, J.J.B. (2011). Het Zeeuwse Paeremes. Frans Dingemanse en de traditie. Traditie. Tijdschrift over volkscultuur en immaterieel erfgoed, 17, Pp 28-32.
Meier, E.,  Rooij, P. van, Strouken, I., Zeijden, A. van der (2013). Gouden handen; ambachten in Nederland, pp 36.
Smallegange, G. (2001). Zeeuwse traditie voortgezet. Beeldend bestek. Man of All Seasons, 2, pp 10-11.

Door Frans
Dingemanse, F. (2005). Het boerenzakmes. In J. Dekker (red.), Zeeuwse streekdrachten 1800-2000. Zwolle: Waanders.
Dingemanse, F. (1992). Het mes op tafel. Origine. Antiek, Kunst en Interieur, 1, 48-52.

“Volkskunst maakt het leven leuk!”

CONTACTFrans Dingemanse
Korteweg 10
4339 AS Nieuw- en Sint Joosland
frans@fransdingemanse.nl 

foto©TonStanowicki